Van tunnel tot tunnel: versnellen door te leren 

Het is dan ook niet voldoende om project na project op te starten en telkens opnieuw het wiel uit te vinden. Bij het Project Tunnelrenovaties Zuid-Holland (PTZ) doen we het daarom anders. Binnen PTZ wordt niet alleen gewerkt aan tunnels, maar wordt er ook structureel geleerd. Over de volle breedte: van techniek tot aanpak van ontwerp tot oplevering.

“Bij PTZ is door Rijkswaterstaat bewust gekozen voor een portfolioaanpak,” zegt Arlette Nieswaag (Witteveen+Bos), “om zo ook structureel te kunnen leren en ontwikkelen. Van tunnel naar tunnel, maar ook van portfolio naar portfolio.”

Wat is PTZ? 

Rijkswaterstaat renoveert vijf tunnels in Zuid-Holland: Project Tunnelrenovaties Zuid-Holland (PTZ). Binnen PTZ werken Arlette en Iris vanuit Tunnel Engineering Consultants (TEC): een samenwerking van Haskoning en Witteveen+Bos. TEC voert in opdracht van Rijkswaterstaat de planstudie en contractvoorbereiding uit en begeleidt de uitvoering. 

Binnen PTZ worden tunnels gerenoveerd via twee portfolio’s. Iedere portfolio bevat meerdere tunnels. Zo begint portfolio 1 met de Noordtunnel; portfolio 2 start met de Drechttunnel. Door deze aanpak ontstaat een ‘treintje van tunnels’: na de contractvoorbereiding van tunnel 1 volgt die van tunnel 2 en zo verder. 

Belangrijk uitgangspunt: wat geleerd is bij de ene tunnel, vormt de basis voor de volgende. Contracten, technische modellen, standaarden, ze worden niet steeds opnieuw opgebouwd, maar geëvalueerd, verbeterd en hergebruikt. 

Leren is geen bijzaak, maar hoofdzaak 

Binnen PTZ zijn zes leerthema’s benoemd, waaronder de portfolioaanpak zelf, Areaal Gegevens en 3D-modellen, meerjarig onderhoud, veiligheid, risicobeheersing en duurzaamheid. Voor elk thema ondersteunen Iris Buntsma en Arlette Nieswaag als team Leren & Ontwikkelen de specialistische teams binnen PTZ  bij het formuleren én realiseren van hun leerdoelen. 

“Vaak is er eerst alleen een visie,” vertelt Iris. “Bijvoorbeeld: ‘we willen dat iedereen het 3D-model gebruikt.’ Wij helpen dan om daar concrete doelen van te maken: wat wil je bereiken, binnen welke termijn, en welke stappen horen daarbij?” 

Vanuit een nieuwsgierige houding stellen Iris en Arlette vragen aan het team. Zo ontstond bij het team dat werkt met 3D-modellen een concrete leervraag, waarop Iris en Arlette een helder stappenplan en werkplan uitwerkten. Daarmee kan het team zelfstandig aan de slag en het gebruik van 3D-modellen stapsgewijs introduceren en uitrollen bij de technisch specialisten die ermee werken. Geen abstract document, maar een praktisch hulpmiddel dat écht gebruikt wordt in het dagelijks werk.

Van impliciet naar expliciet leren

Het leren en ontwikkelen binnen PTZ gebeurt op allerlei manieren: via evaluatiecycli, teamoverstijgende kennisdeelsessies, dashboards en gesprekken bij het koffieapparaat. Soms is het zo simpel als collega’s die van tunnel 1 doorstromen naar tunnel 2 en hun kennis meenemen. Maar vaak vraagt het meer: het expliciet maken van wat voor de één gesneden koek is, en voor de ander onbekend terrein. 

Een voorbeeld is de contractvoorbereiding: daar werd het eerste contract (voor tunnel 1) de basis voor het volgende.  Door intercollegiale feedback en de behoefte om duidelijk onderscheid te maken tussen generieke en tunnelspecifieke informatie, groeide het contract stap voor stap naar een gestandaardiseerd format. Dat maakt het mogelijk om de focus te leggen waar die echt nodig is: op de onderdelen die uniek zijn voor elke tunnel. Inmiddels zijn deze leerervaringen structureel onderdeel van de project start-ups, zoals bij de Beneluxtunnel – tunnel drie van de vijf binnen PTZ.

Cultuuromslag: leren als team, niet als individu 

“Niet iedereen is gewend om te denken in termen van ‘leren’,” zegt Iris. “Sommigen zeggen: “ik doe gewoon mijn werk toch?” Maar het gaat erom dat we als project leren. Dat we snappen waarom iets werkt, of niet. Én dat we die leerervaringen vastleggen en verankeren in ons gedrag. Zo kunnen ook andere projecten ervan profiteren.” 

Daarvoor is een andere manier van kijken en werken nodig. Geen losse training of e-learning, maar kleine interventies op het juiste moment. Een kennisdeelsessie over iets wat nú speelt. Een vraag bij de koffieautomaat. Een reminder in het teamoverleg. En vooral: het vieren van die kleine succesmomenten wanneer een nieuwe werkwijze goed werkt. Dat geeft vertrouwen en motiveert om verder te leren. 

“We werken vanuit het 80/20-gedachtegoed,” vertelt Arlette. “Het streven is dat tachtig procent van wat je nodig hebt bij een tunnelrenovatie hergebruikbaar is. Twintig procent is specifiek. In de praktijk zitten we nu nog op zo’n 60/40-verhouding. Maar door streeds te reflecteren en te leren, kunnen we die balans verbeteren en sneller en efficiënter werken.”